آشنایی با فرهنگ بومی تبریز

تبریز، مرکز استان آذربایجان شرقی و یکی از بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهرهای کشورمان به‌شمار می‌آید. این شهر در زمان حکومت صفویان پایتخت و مهم‌ترین شهر کشورمان بود. فرهنگ بومی تبریز یکی از بهترین راه ها برای آشنایی با مردم این شهر، روحیات آنها و‌… است . با ما همراه باشید تا بیشتر با فرهنگ بومی و آداب و رسوم مردم این خطه از کشورمان آشنا شویم. 

خصوصیات رفتاری مردم تبریز

میهن دوستی یکی از بارزترین ویژگی های مردم شهر تبریز است. در طول تاریخ همواره مردم تبریز ثابت کرده اند که وقتی پای میهن وسط باشد در برابر استبداد و ظلم جانانه مقاومت می کنند. علاوه بر این مردم تبریز در برابر دین و زبان خود متعصب هستند و زبان شیرین آذری را بسیار دوست دارند. یکدست بودن این شهر در حفظ زبان بسیار تحسین برانگیز است. حتما در سفر به تبریز متوجه این موضوع شده اید که مردم از کوچک و بزرگ همه به زبان آذری صحبت می کنند. 

اگر در بین دوستان یا اقوام خود تبریزی داشته باشید حتما متوجه این موضوع شده اید که مردم تبریز چقدر مهمان نواز هستند. اگر مهمان خانه مردم تبریز باشید سفره های طول و درازی با غذاهای خوشمزه که عطر آنها هوش از سر میپراند، مواجه می شوید. پس اگر در این شهر زیبا آشنا دارید خوش به حالتان که یکی از مهمان نوازترین مردم ایران از شما استقبال خواهند کرد. 

داشتن ذوق هنری از دیگر خصوصیات فرهنگی و اخلاقی ترک ها است. وقتی پا در بازار این شهر می گذارید صنایع دستی تبریز به خوبی به شما هنرمند بودن مردم تبریز را نشان می دهد. فرش تبریز نیز از شهرت جهانی برخوردار است و بیانگر ذوق هنری مردم این خطه از کشورمان است. و اما به عنوان اخرین مورد می خواهیم یادی کنیم از یکی از بهترین خصوصیات اخلاقی مردم تبریز آن هم چیزی نیست جز اتحاد. بله مردم تبریز در گرفتن تصمیمات جمعی و پایبند بودن به این تصمیمات بسیار متحد عمل می کنند. برای مثال مردم تبریز تصمیم گرفتند بجای کمک کردن به تکدی گران موسسه های خیریه تاسیس کنند و همین موضوع باعث شد تا شهر تبریز به تنها شهر بدون گدا ایران تبدیل شود. 

آداب و رسوم بومی مردم تبریز

در فرهنگ بومی تبریز مراسم های ویژه ای وجود دارد. که ما قصد داریم در ادامه چند نمونه از آن ها را به شما معرفی کنیم.

 تکم‌ گردانی

آیین تکم گردانی در شهرهایی مثل تبریز، ارومیه، زنجان و اردبیل انجام می شود. این آیین  که به مناسبت فرا رسیدن بهار انجام می شود قدمت بسیار زیادی دارد. در واقع تکم به معنی بز نر است. در آیین تکم گردانی فردی به نام تکم گردان یک مجسمه چوبی از بز نر که بر روی یک صفحه قرار دارد را می چرخاند.  این عروسک که به شیوه ای ویژه آراسته شده است.‌ به گونه ای طراحی می شود که قادر باشد بر روی صفحه به صورت عمودی حرکت نماید. جالب است بدانید که تکم گردانی موروثی است و از پدر به پسر می رسد. تکم گردان با این مجسه در کوچه و خیابان ها می چرخد و با خواندن اشعار آذری نوید آمدن بهار را می دهد.

بایرام پاپی

بایرام پاپی از دیگر رسوم دم عید مردم تبریز است. این رسم جالب در واقع به نوعی تحویل گرفتن تازه عروس ها در خانواده است! به این صورت که خانواده عروس 20 روز قبل از شروع عید تا شب چهارشنبه‌سوری و حتی چند روز بعد از آن، غذا می‌پزند و به خانه دخترشان که به تازگی به خانه بخت رفته است، می فرستند. رسم بایرام پاپی تا زمانی‌که پدر و مادر در قید حیات باشند ادامه خواهد داشت.

آداب و رسوم عروسی در تبریز

در تبریز نیز مانند دیگر شهرها مراسم عروسی برگزار می شود منتها کمی جزئیات این مراسم متفاوت است. همین موضوع برگرفته از فرهنگ بومی تبریز است و باعث جذابیت آن می شود. 

خواستگاری 

مراسم خواستگاری یا ائلچی لیک در تبریز امروزه به صورت مدرن برگزار می شود اما در گذشته انتخاب عروس بر عهده مادر و خواهران داماد بود . در واقع در مراسم خواستگاری اولیه مادر و خواهران داماد یا خاله و عمه های داماد ابتدا به خانه عروس می رفتند و اگر همه چیز به خوبی پیش می رفت در مراسمات بعدی داماد و پدر داماد نیز حضور پیدا می کردند. یکی از رسوم جالب خواستگاری در تبریز که ممکن است هنوز هم پابرجا باشد این است که خانواده عروس تنها در صورتی با شیرینی از مهمانان پذیرایی می کنند که بخواهند جواب مثبت بدهند. 

عقد کنان

مراسم عقد کنان در تبریز با عنوان کبین کسمه برگزار می شود. یکی از رسوم جالب تبریزی ها در این مراسم بستن کمر عروس با شال قرمز است. به این صورت که برادر داماد شال قرمزی را سه بار از روی سر عروس رد می کند و درون آن پول یا تکه نانی می گذارد و به دور کمر عروس می بندد. 

حنابندان

حنابندان هم از جمله مراسم هایی است که قبل از عروسی انجام می شود‌. یک روز قبل از عروسی در خانه عروس چ داماد به طور مجزا جشن گرفته می شود. سپس خانواده داناد همراه با حنا و دیگر هدیه ها راهی خانه عروس می شوند و با هم به جشن و پایکوبی می پردازند. در مراسم حنابندان معمولا عروس لباسی قرمز رنگ‌که نشان عشق و محبت است را بر تن می کند. 

عروسی

در روز عروسی نیز خانواده داماد با جشن و پایکوبی وارد خانه عروس می شوند تا او را به خانه ببرند. طی مراسم بدرقه عروس مادر عروس چندین چراغ نفتی تزیین شده را به همراهان عروس می دهد تا روشنایی راه او باشد. همچنین مرغی تزیین شده که نشان از زاد و ولد است نیز همراه عروس به خانه اش فرستاده می شود. 

موسیقی محلی تبریز

موسیقی محلی آذربایجان جزئی از فرهنگ بومی تبریز محسوب می شود. یکی از موسیقی‌های شناخته شده در شهر تبریز، عاشیق لَر است که با سرشت بومی مردم آذربایجان آمیخته است. این موسیقی از جایگاه ویژه ای  در شهر تبریز برخوردار است. 

عاشیق‌ خوانی

عاشیق ها گروهی از نوازندگان، آوازخوانان، نویسندگان، داستانگویان هستند که از گذشته تا کنون راوی باورها، دردها، آرزوها، قهرمانی ها و داستان های حماسی مردم  بودند و از احترام خاصی در بین اقوام ترک برخوردار بوده اند. آنان با الهام از مفاهیم پاک و انسانی زندگی و طبیعت، احساسات خود را به آواز تبدیل کرده ساز می زند و می خوانند. امروزه هنر عاشیق در میان مردم کشورهای ایران، جمهوری آذربایجان، ترکیه، ترکمنستان، قفقاز و دیگر مناطق ترک نشین رایج است. عاشیق‌های آذربایجان وارث یکی از غنی‌ترین بخش‌های ادبیات و فرهنگ شفاهی آسیا هستند. عاشق ها از سازی شبیه به تار که دارای نه سیم ‌است، استفاده می کنند. به این ساز در گویش ترکی  قوپوز می‌گویند. رسول قربانی یکی از معروف‌ترین و نامدارترین عاشیق‌‌ها در خطه آذربایجان شرقی است.

رقص آذری

بدون شک یکی از ارکان های مهم فرهنگ بومی تبریز در رقص اذری خلاصه می شود. رقصی که با دیدنش سرشار از ذوق و هیجان می شوید و گذر زمان را احساس نمی کنید. رقص‌های آذری در واقع از سری رقص‌های بومی است که از نسلی به نسل بعد منتقل و در این پروسه توسعه پیدا کرده اند. بعضی از این رقص‌ها در اصل جزو مراسم دینی یا  آمادگی‌های جنگی و دفاعی بوده‌است در هر صورت در حال حاضر از این رقص‌ها در مجالس عروسی در شهر تبریز و در برگزاری برنامه‌های ورزشی و گردهمایی‌های فرهنگی این منطقه استفاده می‌شود.

بازی های محلی تبریز

آرادا ووردو

این بازی شبیه به همان وسطی ‌است که اکثر ما با آن آشنا هستیم. افراد شرکت کننده در بازی که باید بیش از 4 نفر باشند به دو گروه تقسیم می شوند. اعضای یکی تز گروه ها در وسط قرار می گیرند و اعضای گروه دیگر به دو قسمت تقسیم می شوند و در دو سمت قرار می گیرند. این افراد باید سعی کنند افرادی را که در وسط قرار گرفته اند با توپ بزنند. هر بازيكن كه توپ به او بخورد بايد از بازي خارج شود. برعكس، هر بازيكني كه بتواند توپ را بگيرد بايد دو بار توپ به او بخورد تا از دور بازی خارج شود. بعد از اينكه تمامي بازيكنان توپ خورده و از زمين خارج شدند تيم بعدي وارد زمين مي شوند. 

 اته‏گه داش قویدو

براي اين بازی بايد بازیکنان بيشتر از پنج نفر باشند. این بازيكنان كنار هم به رديف مي‏نشينند و یک نفر به عنوان «اوستا» با سنگ كوچكي در مشت در برابر آنها مي‏ايستد. فردی نیز با عنوان «شاگرد»  در كنار اوستا مي‏ايستد. بازيكنان نشسته بر زمين جايی نزد خود معين مي‏كنند. سپس اوستا بدون آنكه شاگرد متوجه شود سنگ را در دامن يكي از بازيكنان مي‏گذارد. سپس نوبت شاگرد است كه حدس بزند سنگ در دامن چه كسي است. اگر در يك حدس درست بگويد شاگرد به جای اوستا مي‏ايستد و اوستا به جمع بازيكنان مي‏پيوندد ولي اگر حدس شاگرد درست نباشد او به جای يكي از بازيكنان نشسته و يكي از آنها به جای شاگرد مي‏آيد. مي‏دهند.

ادبیات بومی تبریز

زبان و گویش شهر تبریز

شهر تبریز یکی از مهمترین شهرهای منطقه آذربایجان ایران است. همه ما می دانیم که مردم این شهر به زبان ترکی آذربایجانی و لهجه تبریزی صحبت می‌کنند. همانطور که در ابتدای این مطلب اشاره کردیم مردم تبریز به زبان مادری خود بسیار پایبندند و با وجود اینکه به زبان فارسی درس می‌خوانند و می‌نویسند اما در زندگی روزمره به زبان ترکی صحبت می کنند.  ترکی آذربایجانی زبانی از خانواده زبان‌های ترکی است. جالب است بدانید که قبل از ورود این زبان به این منطقه، زبان گفتاری مردم تبریز یکی از شاخه های زبان مادی بود. زمانی که ترک زبانان در این منطقه حکم فرما شدند این زبان را زبان تاتی نامیدند. ‌اما تغییر زبان این منطقه از تاتی به ترکی در زمان سلطنت سلجوقیان اتفاق افتاد. در دوره سلطنت ترکمن ها و بعد سلجویان گویش ترکی در این منطقه رواج یافت. 

مشاهیر تبریز

شهر تبریز از جمله شهرهایی است که مشاهیر بی نظیر زیادی در آن متولد شده اند. قطعا ذوق هنری، متحد بودن، جسارت و بسیاری از ویژگی های دیگر این مردم عامل مهمی در شکل گیری این مشاهیر هستند. نمونه ای از مشاهیر تبریز: استاد شهریار، پروین اعتصامی، صائب تبریزی، احمد کسروی، صمد بهرنگی و غلامحسین صاعدی را می توان نام برد. 

سخن نهایی

بدون شک آشنایی با فرهنگ و آداب رسوم  شه تبریز برای همه گردشگران داخلی و خارجی اهمیت زیادی دارد. این فرهنگ بومی در تک تک رفتار مردم این شهر، نحوه لباس پوشیدن، غذاهای محلی، موسیقی و بازی و …. نهفته است‌ پس اگر میخواهید از نزدیک فرهنگ بومی تبریز را لمس کنید همین حالا دست به کار شوید و برنامه سفر به تبریز را در اولویت قرار دهید.